"Szalone Tokio" Agnieszki Szulim - czy rzeczywiście szokuje?

Przed niedzielą wielkanocną rozpętała się może nie burza, bo byłoby to wielce przesadzone, ale mini-burzka na facebookach odnośnie zapowiadanego dokumentu Agnieszki Szulim "Szalone Tokio". Stwierdziłam, że skorzystam z dobrodziejstw mojej telewizji satelitarnej i obejrzę program, w który - nie powiem - sama wątpiłam. A czy niesłusznie, to się okaże.


"Szalone Tokio" pokazywano na antenie TVN Style późnym wieczorem, choć reklamowano na wszystkich platformach tvn-owskich przez cały tydzień. Przyczyną były prawdopodobnie kontrowersyjne tematy, jakie Agnieszka Szulim postanowiła poruszyć, i z pewnością duży budżet na przygotowanie tego materiału. Wszystko - jak sama autorka kilkakrotnie powtarzała - "w Japonii kręci się wokół seksu", a więc i program będzie podbarwiany erotycznie. To przyciąga widownię jak magnes, zaspokaja ich ciekawość, a tym samym zaspokaja wpływy producentów programu. Agnieszka Szulim jedzie do Japonii, by "dziwić się" i pokazywać tę odmienność innym, z przymrużeniem oka, nie do końca na poważnie, z humorem. Jak dla mnie bez pogardy i poniżania, choć wydaje mi się, że niektórzy zareagują na pewne komentarze alergicznie. 

Czy w Japonii wszystko kręci się wokół uciech cielesnych? Według mnie wniosek ten jest trochę zbyt ogólny, ale z drugiej strony nikt, kto był w Japonii chociażby przez chwilę, nie będzie w stanie całkowicie temu zaprzeczyć, choćby bardzo się starał.

Dla osób w pewien sposób obytych z japońskimi "wynalazkami", do których są już tak przyzwyczajeni, że już ich nie szokują - mówienie o Japonii jedynie w kontekście owej odmienności może być w różnym stopniu nudne lub irytujące. Nudne - bo "to już było, ile można" i irytujące - bo "Japonia to nie tylko kraj dziwaków, ale <zwykłych> ludzi mających <zwykłe> uczucia". Zgadzam się z tym, ale tak naprawdę, ilu z nas Polaków i Polek ma szansę zanurzyć się w tej kulturze na tyle, aby móc dojść do momentu, gdy mówienie o pewnych aspektach staje się nudne i irytujące? Jest to na tyle znikoma liczba, że można śmiało stwierdzić, że nas Polaków Japonia zawsze będzie szokować. Jak nie pod tym, to pod innym kątem.

W tym miejscu warto wziąć pod uwagę fakt, że w Polsce wiele sfer (w tym seksualność, BDSM, modyfikacje ciała) jest objęte ścisłym tabu, a Japonia - wbrew wszelkim pozorom - niewiele się pod tym względem różni i podobnie jak u nas publicznie się o tym nie mówi. Jaka jest zatem różnica? Dlaczego wydaje nam się, że u nich to "normalka"? 

W Japonii choć raczej nie omawia się i nie analizuje otwarcie swoich głęboko ukrytych potrzeb, ale jak to w wysoko skomercjalizowanym świecie - biznes nakręcają potrzeby. Liczy się, ile można na tym zarobić (przecież od zarania dziejów to najbardziej opłacalny interes). I tu Japończyków ogranicza tylko ich własna fantazja, a w tym wypadku nierzadko biją oni inne narody na głowę.

I być może u nas seks nadal w mniejszym lub większym stopniu to społeczne tabu, a Japonia jest nieco bardziej liberalna, Japonki nie chodzą półnagie po ulicy, jak to ma miejsce w Polsce, wręcz przeciwnie nawet przy 30-stopniowych upałach niektóre mogą pod krótkimi spodniami mieć getry i kozaki, a na głowie czapkę. Nie obściskują się tak ostentacyjnie ani na ulicy, ani w metrze, choć - trzeba przyznać - robią się coraz bardziej śmiali. Natomiast za zamkniętymi drzwiami, kiedy nikomu się nie przeszkadza, Japończycy dają upust swojej wyobraźni. Nie wolno mylić tego ze zboczeniami, których tam też nie brakuje. To raj dla fetyszystów, więc kupienie zużytych majtek czy perfum o zapachu intymnych części ciała nie stanowi problemu. I tak jak wszystkich dziwią te zużyte majtki, tak proponuję wejść chociażby na Allegro i sprawdzić, jak łatwo dostępne są one i w Polsce.

A zatem program otworzy przed widzami możliwość zajrzenia do największego 6-piętrowego sexshopu w Tokio, z ukrytej kamery przyjrzymy się najdroższym lalkom na świecie z silikonu, które są bardzo podobne do kobiet, wejdziemy do jedynego love hotelu w Japonii, gdzie miłośnicy BDSM mogą się pobawić, wejdziemy do host clubu czy zamówimy pana do towarzystwa. 

Oprócz tego obejrzymy znany sklep z plastikowymi imitacjami jedzenia, które są słynne w całej Japonii. Służą one lepsze promocji serwowanych w restauracjach potraw. Ponadto zapoznamy się z wirtualną przymierzalnią ubrań, poćwiczymy z gadżetami do wyszczuplania twarzy i innymi. Jeśli chodzi o modyfikacje ciała będziemy mieli okazję dowiedzieć się, na czym polega japońska metoda tworzenia tzw. bagel head. I nie tylko, pokazane będą też inne modyfikacje, które są doskonale wszystkim w Polsce znane - skaryfikacja, podwieszanie, implanty, wkręty, tatuaże itp. Zresztą to nie wszystkie atrakcje.

Program nie jest odkrywczy, ale za to rozrywkowy. Według mnie Agnieszka Szulim nie zachowuje się w irytujący sposób, czego z pewnością obawiają się niektórzy. Jeśli tylko potraktować go w kategoriach nie poznawczych, a właśnie rozrywkowych można się dobrze bawić. Taką postawę przybraliśmy razem z Panem Sól i nie raz, i nie dwa szczerze się uśmialiśmy. I choć mówi o stereotypowych zjawiskach, omówionych wzdłuż i wszerz, to jednak forma ich podania jest dla mnie akceptowalna. 

Agnieszka Szulim nie stawia się w pozycji "znawcy Japonii", to duży plus. Mówi jedynie o tym, co na pierwszy rzut oka w Japonii może samodzielnie zaobserwować. Owszem materiał został dobrany tak, żeby szokować, ale byłoby to kuriozalne, gdyby komercyjna stacja walcząca o wyniki oglądalności pokazywała to, co zainteresuje zaledwie garstkę osób. Kontrowersje są przecież uniwersalne. Czy to jest powierzchowne? Trochę tak, ale prawda jest taka, że większość z nas, jadąc do Japonii turystycznie (i do jakiekolwiek innego kraju) nie będzie prowadzić pogłębionych analiz socjologiczno-antropologicznych w kontekście uwarunkowań historycznych i innych, ale będzie po prostu chłonąć wszystko to, co jest obserwowalne. A w oczy rzuca się to, co jest inne. Zwykle mamy za mało czasu na to, by dokładnie się pewnym zjawiskom przyjrzeć, poruszamy się najczęściej po turystycznych miejscach i dzieli nas bariera językowa. Jeżeli ma się czas, zna się japoński, jest się już wyrobionym obserwatorem, to należy się do grona nielicznych szczęściarzy. Czy taka osoba będzie się tą wiedzą dzielić z innymi, czy wywyższać i negować wszystkich mających odmienne odczucia, to już kwestia indywidualnego wyboru.

Moim zdaniem to dobrze, że rzuca nam się głównie w oczy to, co jest inne. Jeżeli tylko nie przejdziemy obok tego bezrefleksyjnie lub z pogardą, może to być faktycznie "lekcja tolerancji", o czym wspomina autorka "Szalonego Tokio". 

Tak, przyznaję się, oceniłam ten program "po trailerze" i z góry założyłam, że będzie w najlepszym wypadku słabo, ale kończyłam z uśmiechem na twarzy. Do tego wystarczy odrobina dystansu już nie do samego programu, ale do swojego własnego wyobrażenia na temat Japonii. Czy polecam? Widziałam dużo gorsze programy o Japonii, a ogólne moje wrażenie było nawet pozytywnym zaskoczeniem, więc tak, raczej tak. Ale nic się też nie stanie, jeśli go nie obejrzycie, bo o omawianych w materiale zjawiskach można też szerzej poczytać w Internecie.